Opdat wij niet vergeten

‘Opdat wij niet vergeten’            

De 4 mei herdenking

Een stille tocht, bloemen worden gelegd, toespraken gehouden, kinderen lezen gedichten, een koor zingt, oud en jong staan in stille eerbied en gedenken hen die vielen, de Last Post wordt geblazen, het Wilhelmus klinkt.

Zo waren we gewend de 4 mei-herdenking in Oosterhesselen te houden. Anno 2020 is alles anders. Geen samenkomst bij het monument achter de kerk. Geen gastles op de basisschool over oorlog en bevrijding als inleiding op de herdenking. Geen kinderen, die bloemen leggen op de oorlogsgraven, geen stille tocht door het dorp, geen koor of muziekkorps bij het monument, geen koffiedrinken samen in de kerk.

Wel werden er in klein comité bloemen gelegd op de oorlogsgraven en bij het monument voor burgemeester De Kock. Ook bij het monument achter de kerk werden bloemen gelegd. Klokgelui klonk door het dorp en de vlaggen hingen de gehele dag halfstok. Zo vierden we de 4 mei herdenking anno 2020.

Maar er zijn meer mogelijkheden. Ons dorp en omgeving telt een aantal herdenkingsmonumenten en oorlogsgraven waar een ieder, op welk tijdstip ook, de gevallenen kan herdenken. Zo kan een ieder op eigen wijze vorm geven aan de herdenking in deze bizarre tijd met het corona-virus.

Opdat wij niet vergeten ’40 – ‘45′.

Deze tekst staat op het herdenkingsmonument in Oosterhesselen. Een Drentse veldkei op een sokkel van gemetselde keitjes met op de voorgrond een eenvoudig bordje met de naam van hen die vielen. Het monument werd geplaatst in 1997. Op het tekstbord de namen: Cornelis de Kock, Johannes Post, Berend Jan Meijering, Wiepke van der Zee, Hendrik Albertus Veurink, Teunis Homme de Vries, Hendrik Lip, Evert Egge Post, Gerrit Zwols, Johannes Winkel.

Herinneringsmonument burgemeester Cornelis de Kock

Op 16 september 2011 werd deze herinneringssteen voor burgemeester Cornelis de Kock onthuld. De steen staat op of nabij de plaats waar hij op 18 september 1944 werd vermoord. Op de steen is een kunststof plaat aangebracht met de navolgende tekst:

Burgemeester Cornelis de Kock, 1907 – 1944

Op 18 september 1944 werd Cornelis de Kock, burgemeester van Oosterhesselen, hier aan de weg tussen Meppen en Aalden door handlangers van de Duitse bezetter, een Silbertannegroep, doodgeschoten. Omstreeks half acht s ‘avonds werd hij door Duitse en Nederlandse SD’ers (Sicherheitsdienst) van huis gehaald en meegenomen naar Assen, zogenaamd voor een verhoor. Even buiten Meppen werd hij uit de auto gesleurd en vervolgens op lafhartige wijze vermoord.

Cornelis de Kock werd op 21 november 1907 in Kampen geboren en na een ambtelijke opleiding in 1937 benoemd tot burgemeester van Oosterhesselen. In 1950 werd de Hoofdstraat van Oosterhesselen en ook de straat Oosterhesselen – Meppen naar hem vernoemd. Cornelis de Kock ligt begraven op de Algemene Begraafplaats te Oosterhesselen.

Onthuld op 16 september 2011 door Cécile Nieuwenhuijsen–de Kock

Oosterhesselerbrug

Zowel aan het begin als aan het eind van de oorlog werd er bij de Oosterhesseler-brug gevochten. Op 10 mei 1940 hield een klein aantal soldaten van het 36e regiment infanterie een aantal uren het invallende Duitse leger tegen. Hierbij sneuvelde aan Nederlandse zijde soldaat B.A. van der Voort. In april 1945 verdedigde een armzalig groepje Duitsers de brug tegen Belgische en Poolse eenheden. De Poolse tankcommandant Rozwadowski nam geen enkel risico en beschoot met zijn tanks de verschanste Duitsers, die vervolgens overhaast de vlucht namen. Bij de gevechten raakte een aantal huizen in brand. Een tweetal plaquettes aangebracht op de pijlers van de brug herinnert aan de strijd rond de Ooster-hesselerbrug. De onthulling van de plaquettes vond plaats op in november 1990.

Op de rechter pijler                                             

Bij de Duitse inval op 10 mei 1940

werd deze brug verdedigd door

een sectie van het 36 R.I., waarbij aan                         

Nederlandse zijde is gesneuveld

soldaat B.A. van der Voort

Op de linker pijler

Tijdens de gevechtshandelingen

bij de bevrijding op 9 april 1945

door Poolse en Belgische eenheden

zijn bijna alle huizen rond deze

brug verbrand of ernstig beschadigd

De plaquette op de linker pijler werd in april 2015 vervangen door een andere. Deze werd aangeboden door Belgische veteranen van de Special Air Service (SAS).

De tekst  op de linker pijler luidt nu:

Op 9 april 1945 werd deze brug

na zware gevechten op de vijand veroverd door het

  1st Belgian SAS Parachutist Regiment

en de 1st Polish Armoured Division.

Tijdens deze gevechtshandelingen werden bijna alle huizen

rond deze brug verbrand of ernstig beschadigd.

De verovering van de brug droeg bij

aan de bevrijding van de provincies Drenthe en Groningen

Monument voormalig Joods werkkamp Geesbrug

‘De hemel huilde’, schreef een journalist na de onthulling van het monument de volgende dag in de krant. De onthulling vond plaats bij bijzonder slecht weer.Tijdens de onthulling was het koud en nat weer met heftige en stormachtige regenbuien. Bijna symbolisch voor de ellende die in deze kampen is geleden. De onthulling werd verricht door Maurits Buitekant, oud-inwoner van het kamp. Hij wist tijdig te ontvluchten, dook onder en overleefde de oorlog. Het monument bestaat uit een zwerfkei, die geplaatst is op een Jodenster van klinkers. Op de kei is een plaquette aangebracht met de tekst:

Geef mij de moed onrecht te onderkennen

Ook waar ’t door de eeuwen van gebruik gewettigd wordt,

De vaste wil aan onrecht nooit te wennen

Ook waar de macht, het weg te nemen, schort

Jacqueline van der Waals

Vanaf januari 1942 verbleven joodse landgenoten als dwangarbeiders in werkkampen. Op 2 oktober 1942 werden zij naar Kamp Westerbork afgevoerd en vandaar naar Duitse vernietigingskampen. Weinigen hebben deze deportaties overleefd.

Vliegtuigmonument Noord-Sleen

14 mei 1943. De Halifax JB 892 keert terug van een bombardementsvlucht boven Duitsland, Bochum. Boven Emmen wordt het vliegtuig door een Duitse nachtjager aangeschoten en de bommenwerper stort neer boven de bossen van Noord-Sleen. De 7 bemanningsleden komen om. Zij worden later begraven op de begraafplaats in Sleen. Brokstukken van het vliegtuig worden verzameld door een groep schoolvrienden uit Oosterhesselen en Zweeloo (Henk van der Velde, Beerend van der Velde, Co van Dixhoorn, Riekus Gelling en Hennie Schuiling). Na de oorlog bouwen zij van de brokstukken een eenvoudig monument. In 1975 worden de restanten ingekapseld in beton en daarna voor duurzaam onderhoud overgedragen aan de gemeente Sleen.  De namen van de 7 bemanningsleden zijn op het monument vermeld. Het ontwerp is van ir. Henk van der Velde en groep 7 van de cbs De Fontein uit Sleen heeft het monument geadopteerd.

De algemene begraafplaats in Oosterhesselen.

Op deze begraafplaats hebben Cornelis de Kock, Gerrit Zwols en Hendrik Lip hun laatste rustplaats gevonden. Bij de herdenking op 4 mei worden hier jaarlijks bloemen gelegd door leerlingen van de openbare basisschool De Woert. Anno 2020 gebeurde dat door een klein comité van Plaatselijk Belang.

Drie graven en vijf herdenkingsmonumenten in Oosterhesselen en directe omgeving. Bezoek ze eens en herdenk de mensen, die genoemd worden op de monumenten.

Harm Jan Lesschen

Ps.

De teksten bij de monumenten zijn ontleend aan het boek Van Grenssteen tot Kunstwerk van Ton Trompert en Harm Jan Lesschen